Artii Oromoo Keessatti Gumaacha Asteer Gannoo

Artii Oromoo Keessatti Gumaacha Asteer Gannoo

ASTER_GANNOO

Og-barruu afaan oromoo keessatti maqaa isaani qalama hin haqamneen kan barreessani dabran dhira baayyeetu jira.kaneen akka Dr Sheik Mahammadrashiid Abdulee,Onesmoos Nasib,Sheik Bakri Saphaloo,Haylee Fidaa fi kkf.Dubartoota bara durii keessa imoo Aster Gannoo Hangaftee mul'ati.Akkuma aadaattuu intala dubraa waan hedduun faarsan.

“Jabinna dhiiraa wa lama gaafatan:Hadhaa jabdu moo niiti jabduu qaba?”. “Dhiirsa jabaa duuba niitii jabduutti jira.”kan jadhu san mirkaneessuuf yoo oromoon makmaaku.Aster Gannoo garuu dubartii jalqabumaahu mul'ataa wajiin ummamte fakkaati.Karaa ogbarruu oromoo keessatti maqaa ishii hambistee darbu tan dandeesse dubartii cimtuu turte.
Aster Gannoo Atse Yohaanis yeroo kaabaa Itoophiyaati Bulchinsa turan,Godina Wallagaati bara 1870 dhalatte.bari Aster Gannoo itti jiraate bara Xaaliyaan Ertiraa bulchu fi yeroo mootummooni biyyatti Atse Minilik dabalatee dubartootaa fi dhira oromoo hedduu gabrummaan gurguratan ture.

Aster Gannoo, dubartii Oromoo bara 1894 keessa,afaan Oromootin kitaaba barreessite, dudhaa fi aadaa ummata oromoo hojii dhalootaaf dabarsuuf barreefamaan hambissuf hojjachaa turte.Dubartii bara jabaa keessatti afaan Oromoo barreessuu fi barsiisuu jalqabde dha.Aster Gannoo jaarraa 19 keessa,warra Gabra nama adamsee gabra godhee gurgurataa turani. Qabamtee Xaliyanaa ykn Arabaan bitamtee gurguramte.walumaa galatti Seenaa Oromoo keessatti,keessumaafu karaa afaaniitii fi karaa barnootaa irratti gumaacha cimaa kan goote dubartii baayyee guddoo taate dha.Dubartiidhaafis Fakkii guddaa kan tahuu dandeessu dha.
"Jalqaba Barsiisaa",kitaaba Aster Gannoo bara garbummaa jala jiran, jaarraa 19eessoo keessaa kataban,
Kitaabooni maqaa Aster Gannoo Salbaanaatiin barreeffamee hin maxxanfamin hedduu tahus akka kan maqaan isii irra jiru, qubee saabaa ykn Ge'eziin barreefamee maxxanfamee kan bahe ammoo lama qofa ture.

1.Jalqaba Barsiisaa: “Iddoo
Immikkullu jedhamu, bakka Galab je'amuti, mana barumsaa warri Siwiidiiniin ijaarame keessatti—Oromoon garbummaa irraa bilisa ykn walaba bahanii iddoo sanitti walti qabamani turan,og barruu isii walitti qabanii barreessan” ture.
2.Bible stories: Aster Gannoo Hayyuu duree Kitaaba Qulqulloo Onesmos Nasiib waliin afaan Oromootti hiikte dha.
Hujii kitaaba Qulqullo Afaan Oromootti hiikuu kana haga guddaan Aster Gannootti Onesmoos Nasib gargaare ture hayyooni seena akka Dr EzKi'el Gabbisafaan seeneessanitti.
Garba taatee jiraachuu duwwaa osoo hin tahin,yeroo cimaa fi haala rakkissaa keessatti og-barruu Oromootii fi Uf-baruu Oromoo barreessitee goota,Hayyuu fi sabboontuu lammiif waa jabbartee dabartee dha Aster Gannoo.
Kitaaba addee Aster keessaa tokko kan tahe

"Jalqaba Barsiisaa" kitaaba Aster Gannoo bara garbummaa jala jirtu barreessite kan fuula 174 qabu ture.Jalqaba Barsiisaa bara 1894 keessa qubee Saabaatiin Afaan Oromootti barreeffame kana keessatti waan hedduuttu mata dureelee adda addaa jalatti barreeffame:kaneen keessa
.Weedduu Tissituu

• Ururuu,faaru ijoollee
• Weeddu Jaalalaaa
• Makmaakssa
• Oduu Durii-Durii
• Hib'boo
• Tapha Ijoollee
• Weeddu Ateetee
• Geeyrarsa
• Weedduu Cidhaa fi kkf
  Aster Gannoo haala kanaan aadaa fi beekumsa oromoo duri og barruutti jijiirtee nuf dabarsuuf kan hojjachaa turte,Dubartoota seenaa oromoo keessatti maqaa qaban keessa takka tahu dandeesse jirti.

Credit: Ituu Oromoo Post